کاربست روش علّی لایه‌ای جهت تبیین ناآرامی‌های اجتماعی 1401

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه امنیت داخلی دانشکده امنیت ملی، دانشگاه عالی دفاع ملی

2 استادیار پژوهشکده امنیت ملی در دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

حجم گسترده و متنوع پرداخت رسانه‌ای، اعلام مواضع و بازخوردهای سیاسی داخلی و بین‌المللی در پی فوت خانم مهسا امینی در ۲۵ شهریورماه 1401، موجب بروز ناآرامی‌های اجتماعی در سطح کشور گردید که از منظر ابعاد، گفتمان و شیوه‌های بروز اعتراضات، واجد ویژگی‌های نوینی بود. چه اینکه؛ سرعت‌بالا، تنوع در موضوعات، شمولیت اقشار متفاوت، انسجام شبکه‌ای و تبدیل اعتراض به اغتشاش، نشانگر آن بود که ناآرامی‌های اجتماعی 1401 بر تشدید شکاف‌های اجتماعی و تغییر ادراک عمومی در حوزۀ باورها، ارزش‌ها و سبک زندگی استوار بوده و در جهت تضعیف سرمایه اجتماعی قرار دارد. با توجه به اهمیت این پدیده، مسئله اصلی پژوهش تبیین لایه‌های علّی و ریشه‌های بروز ناآرامی‌های اجتماعی 1401 بوده و پرسش اصلی این‌گونه طرح می‌گردد که: «علل بروز ناآرامی‌های اجتماعی 1401 چگونه تبیین می‌گردد؟» جهت پاسخ به این پرسش و تبیین علل مختلف، شرایط زمینه‌ای و بسترهای پیدایی و گسترش از «تحلیل علّی لایه‌ای» (CLA) استفاده شده است، چه اینکه مزیت اصلی این روش آن است که پژوهشگر را به گذر از «تمرکز بر یک روایت» به «روایت‌های مختلف» وا‌داشته و به همین سبب شناختی عمیق و قابل اتکاء به دست می‌دهد. در این پژوهش جهت کشف ماهیت و روایت جامع برای ناآرامی‌های اجتماعی 1401، الگویی در چهار لایه: لیتانی یا ظاهری (توصیف ناآرامی‌ها شامل ابعاد، مؤلفه‌ها و ویژگی‌ها)، سیستمی (شامل عوامل زمینه‌ای، مدیریتی و مداخله‌گر)، گفتمانی و اسطوره‌ای، از خلال مصاحبه عمیق با نخبگان و خبرگان مرتبط با موضوع، ارائه شده است.